در حفظ قرآن شنیدن یکی از با اهمیت ترین کارهایی است که انجامش باعث موفقیتمان می شود اما بهتر است بدانیم چگونه بشنویم. باید قرآن را طوری بشنویم که انس مان با قرآن بیشتر شود ، نه خود را خسته کنیم نه دیگران را .

برای شروع مناسب است برنامه ی شنیدنیمان کوتاه باشد در حد یک آیه تا یک صفحه و کم کم به آن اضافه کنیم ممکن است موقع شنیدن آیات کسی پیدا شود و گمان کند مجلس ختم است در چنین شرایطی بهتر است صدای قرآن را در جای مناسب قطع کرده و قبل از هر چیز به او بیان کرد که قرآن برای همه ی افراد و همه ی اوقات است در مرحله ی بعد ترجمه ی آیاتی را که قرار است بشنویم برایش به زبان دوستانه ای بیان کنیم خواهیم دید که خوشش می آید و با قرآن بیشتر از قبل دوست شده است در این مرحله لازم است صدای قرآن را وصل کنیم و گوش دهیم مطمئن باشید که او افکار قبلی اش را دور انداخته و گوش می دهد . یکی از ضرورت هایی که در مورد شنیدن قرآن لازم است آشنایی مختصر با لغات عربی می باشد تا بتوانیم متوجه آیات بشویم و موضوع و ترجمه ی آیات برایمان به صورت حد اقل گذرا مرور شود . از عوامل دیگری که در مورد شنیدن آیات لازم است همراه خوانی آیات است برای این کار چند ثانیه جلو تر شروع می کنیم با این کار متوجه می شویم با قرآن دوستیمان بیشتر از قبل شده و هم آنکه نحوه ی درست خواندن آیات را یاد می گیریم و به خوبی و بدون اشکال حفظ می کنیم برای شنیدن قرآن بهتر است از صدای ترتیل قرآنی استفاده کنیم یعنی قرآن را با صدای ترتیل بشنویم تا درست خواندن را یاد بگیریم و خوب حفظ کنیم.
چگونه قرآن را بنویسیم؟
ابتدا قسمتی را که حفظ کردیم (یک حزب) را با یک مداد می نویسیم و بعد از پایان نوشتن به آیات قرآن نگاه کرده و اشکالان را پیدا می کنیم و سپس آیات را با خود کار طبق آیات قرآن کریم می نویسیم .
توضیح آنکه آیات را طبق قرآن کریم تصحیح کرده و سپس با خودکار باز نویسی می کنیم
چگونه کلید بگذاریم
بعضی افرادی که دارند قرآن حفظ می کنند در موقع مرور محفوظاتشان متوجه می شوند با توجه به اینکه آیات را درست و بدون اشکال حفظ کردند اما آیات را اشتباه می خوانند و یا به دلیل وجود آیات متشابه آن را جا به جا می خوانند اول آنکه بگویم همانطور که در ضمن حفظ به آیات گوش می دهند در ضمن مرور ، قبل از آنکه بخواهند برنامه ی مرور را شروع کنند باز هم به صدای آیات قرآن گوش دهند . دوم آنکه وقتی قرآن را باز می بینید با دقت به آیات نگاه کنید تا آیات به خوبی در ذهنتان نقش ببندد. سوم آنکه از کلید استفاده کنید بهترین کلید آدرس و ترجمه ی هر آیه است.
از چه خطی استفاده کنیم
طبق نظریات کار شناسان، خط عثمان طه نسبت به خطهای دیگر بهتر است اول آنکه آیات در هر صفحه کامل است و طوری است که در آخر هر صفحه آیات تمام می شود و در صفحه ی بعد آیه ی دیگر شروع می شود و به همین دلیل به راحتی می توان از روی صفحات آن برنمه ریزی کرد دلیل دوم آن است که در اندازه های مختلف وجود دارد و افراد حتی در مسافرت هم می توانند وقتی برای حفظ قرآن تعیین کنند سوم آنکه بر طبق اصول و قواعد عربی نوشته شده و کسانی که به زبان و لهجه و خط عربی تسلط دارند می توانند به راحتی از این خط استفاده کنند .
مرور محفوضات قبلی قرآنی در ده شماره
1- میزانی را که از محفوظا ت قبلی اش را می تواند در آن روز مرور کند را تعیین کند. 2- آیات مشخص شده را از طریق صدای ترتیل بشنود و در ضمن آن به آیات نگاه کند 3- آیات مشخص شده را به صورت صغحه ای از رو بخواند. 4- آیات آن صفحه را از حفظ از اول به آخر بخواند. 5- آیات آن صفحه را از حفظ از آخر به اول بخواند. 6- یک نگاهی گذرا به آن صفحه بیندازید تا اول رفع اشکال شود و اشکالی برایتان نماند در ثانی شکل نوشتاری آیات در ذهنش تثبیت شود و اعتماد به نفس با لا رود . 7- بعد از مرور صفحه ی قبلی ، صفحه ی بعدی را به همین شکل مرور کند و همین طور ادامه دهد تا آیاتی را که مشخص کرده و شنیده را به خوبی مرور کند. 8- در این مرحله آیات مشخص شده را از حفظ بشنود و سعی کند ترجمه و آدرس آیات را به صورت گذرا و کلیدی ( تا حدی مفهومی) نه عینی و کلمه ای از ذهنش بگذارند. 9- در روز بعد قبل از مرور قسمت بعدی محفوظاتش ، هر آنچه را که در روز های قبل خوانده یک دور از حفظ بخواند و هر آنچه را شنیده یک دور از حفظ بشنود . 10- سعی کند در هر چند روز یکبار مثلاً هفتگی کل محفوظاتش را مرور کند و مورد سؤال قرار گیرد ( اگر می تواند در موقعی که مورد سؤ ا ل قرار می گیرد به آدرس و ترجمه ی آیه توجه کند و برای آنکه تمرکزش حفظ شود یک ورق خالی جلویش بگذارد و با خودکار آدرس و ترجمه ی آیه ای را که می خواهد بخواند به طور کلیدی بنویسد.)
چگونه قرآن را در حین حفظ مرور کنیم؟
برای مرور قرآن در ضممن حفظ لازم است برنامه ی روزانه ی قرآنیمان را به دو قسمت حفظ و مرور تقسیم کنیم ساعاتی را برای حفظ تعیین نموده و بقیه ی اوقات را به مرور بپردازیم برای مرور محفوظات قبلیمان ابتدا تعیین کنیم چه میزانی در آن روز را می توانیم مرورکنیم سپس در ضمن نگاه کردن به آیات آن را گوش دههیم و بعد بخوانیم سپس از حفظ از اول به آخر و بعد از آن از حفظ از آخر به اول مرور کنیم و بعد از آن یک نگاهی گذرا به آیاتی که خواندیم بیندازیم بعد از خواندنمان همان آیات را از حفظ گوش دهیم در روز بعد اگر خواستیم بخوانیم ابتدا آنچه را که در روز و روزهای قبل خواندیم یک دور می خوانیم و اگر خواستیم بشنویم ابتدا محفوظاتی را که در روز و روزهای قبل شنیدیم یک دور از حفظ می شنویم.
چگونه برای حفظ قرآن برنا مه ریزی کنیم
فرقی ندارد که مدت حفظ کم باشد یا زیاد مهم آن است که قرآن را بدون اشکال حفظ کنیم و پیوسته باشد یعنی آنکه محفوظاتمان را پس و پیش نخوانیم در حفظ قرآن خوب حفظ داشتن مهمتر از سریع حفظ شدن است.
نکاتی در مورد حفظ آیات قرآن ( تو ضیحات کارشناسان قرآنی رادیو قرآن)
معمولا بهتر است برنامه ی روزانه ی کسی که دارد قرآن را حفظ می کند به سه قسمت تقسیم شود :1- حفظ قرآن 2- مروردو صفحه ی آخر 3- مرور پنج صفحه ی محفوضات قبلی. استفاده از نوار ترتیل گاهی برای قواعد صوت و لحن و تجوید است و گاهی برای مرور و گاهی برای حفظ . بهتر استما چند ثانیه ای جلوتر از نوار بخوانیم و با شنیدن نوار اشکالمان را برطرف کنیم صدای قرآن در موقع اشکال مانند پرسش کننده ای است که نقطه ی ضعفمان را تذکر می دهد . سوره هایی را که سخت است حفظش را به وقت دیگری موکول نکنیم بلکه باید یک مقداری بیشتر دقت و تلاش کرده تا حفظ شویم. انگیزه یعنی آنچه که ظرفیت سازی می کند ، تفکر ظرفیت سازی می کند . رمز موفقیت در حفظ قرآن : اهداف کوتاهتر حفظ موضوعی حفظ با کیفیت بالا و کمیت کم .بعضی می گویند مرور باید از حفظ باشد و بعضی دیگر می گویند باید از روی قرآن باشد اما بهتر است ترکیبی از این دو باشد یعنی هر صفحه ای را ابتدا از حفظ مرور کرده و بعد یک نگاهی به آن بیندازیم به این شکل اعتماد به نفس بالا رفته و شکل نوشتاری آیات و آدرس آیات بهتر در ذهنمان باقی می ماند. رنگهای سبز ، سبز لیمویی ، سبز مایل به آبی ، آبی ، آبی مایل به قرمز ، بنفش و بنفش تیره رنگهای تقویت حافظه هستند . دو مورد در مورد حفظ قرآن ا همیت دارد اولی استفاده از صدای ترتیل قرآن و دومی تکرار آیات قرآن کریم.
خوبی برخی کارها در مورد حفظ قرآن
1- کلید گذاری :باعث می شود هر آیه ای را درست بخواند و با آیات و سور دیگر اشتباه نخواند. 2- نوشتن: اشکالاتی را که داشته و حتی متوجه اش نبوده بر طرف می شود . 3- تکرار : تکرار زیاد آیات موجب حفظ بهتر می شود. 4- مرور در فرصتهای به دست آمده:موجب می شود آیات را فراموش نکنیم و به جای آنکه فکرمان به موضوعات غیر ضروری مشغول باشد با مرور می توانیم مانع شویم و از فرصتمان به درستی استفاده کنیم . 5- استفاده از امکانات:لزومی ندارد امکانات پیشرفته ای داشته با شیم با امکانات کم می توانیمآیات را به درستی و بدون اشکال حفظ کنیم . 6- مکالمه ی قرآنی و توجه به کار برد موضوعی آیات:باعث می شود قرآن را طوطی وار حفظ نکنیم و سعی کنیم با مفاهیم والای قرآن آشنا شویم و به آن عمل کنیم 7- اتصال دادن آیات :با این کار آیات قبلی را فراموش نمی کنیم و جا به جا نمی خوانیم. 8- برعکس خواندن آیات:این مهارت را به دست می آوریم که آدرس آیات را به درستی به دست آوریم و آیات قبل و بعد هر آیه را بدانیم
چه کنیم تا حفظ قرآن را به پایان رسانده و رها نکنیم؟
افرادی که حفظ قرآن را به آخر رسانده و رها نکردند چند نکته را رعایت کردند بهتر است بدانیم و رعایت کنیم : 1- همیشه به یاد خدا هستند 2- به معصومین (ع) توسل می کنند 3- ابتدا اشکالاتشان را از نظر خواندن آیات قرآن کریم بر طرف می کنند 4- اراده می کنند اگر کسی مانعشان شود اهمیتی نمی دهند 5- انگیزه برای خود شان ایجاد می کنند 6- در کار حفظ برنامه دارند 7- قرآن را همیشه مرور می کنند 8- در کار حفظ تلاش می کنند و از تکرار آیات خسته نمی شوند 9- در جایی که اشکال دارند به سراغ آیه ی بعد نمی روند 10- از وقتشان به خوبی استفاده می کنند و ععی می کنند تا هر لحظه با قرآن باشند 11- برایشان خوب حفظ کردن آیات بهتر و بیشتر از زود حفظ کردن آیات اهمیت دارد 12- به جای تأثیر پذیری از محیط و اطراف، خود روی آن تأثیر می گذارند 13- در کار حفظ عجله نمی کنند بلکه نهایت دقتشان را به کار می گیرند 14- قرآن را خوب می شنوند ،خوب می خوانند و خوب حفظ می کنند.
راهکارهای پیشنهادی برای آنکه با مانع رو به رو نشویم و یا آنکه بتوانیم آن را از سر راه برداریم
1- مسافرت:بهتر است در زمانی که قرآن را حفظ می کنیم تا جایی که می توانیم به مسافرت نرویم اما اگر ضرورتی پیش آمد برنامه ریزی کنیم اگر مدت مسافرت کم باشد بهتر است این مدت را چیزی حفظ نکرد اما اگر طولانی مدت باشد یک جلد قرآن را که تقریباً از قطع وزیری کمتر باشد را همراه آورده و در حین مسافرت آیات قرآن را حفظ کنند . 2-شناخت وقت: در اوقات سر ظهر ،غروب آفتاب و سر شب به حفظ قرآن نپردازیم چون فکر انسان در این مواقع خوب کار نمی کند اگر کسی در این اوقات به حفظ قرآن بپردازد زود خسته می شود و هر چه تلاش کند کمتر آیاتی را می تواند حفظ کند و معمولاً محفوظاتی را که در این اوقات بوده دست و پا شکسته می شود پس ساعات دیگر روز همچون ساعات سحر و اولیه ی و همچنین ساعات آخر شب وقت خوبی برای حفظ قرآن است . 3- استفاده ی درست از فرصتها :گاهی اوقات وقتی محفوظات بیشتر می شود ضرورتی پیش می آید که در ضمن حفظ محفوظات قبلی را مرور کنیم اما اگر به مرور محفوظات قبلی بپردازیم از برنامه ی حفظ قرآن جا می مانیم و اگر به حفظ قرآن بپر دازیم چون محفوظات قبلی را مرور نکردیم آنها را فراموش می کنیم را حل این مشکل استفاده ی درست از فرصتهاست اگر دقت کنیم می بینیم خیلی اوقات برایمان پیدا می شود که با آنکه می توانستیم از آن برای مرور استفاده کنیم اما آن را از دست دادیم : در مسجد ، در اماکن متبرکه ، ساعات تفریح مدارس ،ایستگاه ها و ...فرصتهای مناسبی برای مرور محفوظات قبلی پیش می آید که می توان از آن به خوبی استفاده کرد .4- نحوه ی قرائت قرآن : اگر قرآن را اشتباه بخوانیم پس اشتباه حفظ می کنیم برای حل این مشکل بهتر است ابتدا خوب بشنویم، بعد خوب بخوانیم و سپس خوب حفظ کنیم. 5- شکست در مسابقات : اگر به مسابقات به عنوان هدف نگاه می کنیم در صورت شکست حفظ قرآن را کنار می گذاریم اما اگر به عنوان انگیزه نگاه می کنیم در صورت شکست سعی می کنیم نقاط ضعفمان را پیدا کنیم و آن را از بین ببریم 6- عجله: در حفظ قرآن حسن حفظ با اهمیت تر از سرعت در حفظ است 7- اطرافیان : اطرافیان همان طور که می توانند در حفظ قرآن مشوق باشند در بعضی مواقع ما نع می شوند در صورت مانع شدن بهتر است هدفشان را بدانیم گاهی به خاطر نقطه ی ضعف و نحوه ی قرائت آیات است که می توان این مشکل را با شنیدن درست آیات از بین نرد و اگر دلیل ندارند بهتر است با اراده به آنها اهمیتی نداد
موانع حفظ قرآن کدام است ؟
1-حفظ قرآن اهمیتش برای فرد از بین برود 2- انگیزه اش را از دست بدهد 3- آن قدر اراده ضعیف با شد که هر کس گفت: نمی توانی ،فایده ندارد آن را رها کند 4- اگر کسی باعث شد اضطراب برایش ایجاد شود و آیات را فراموش کند دیگر ادامه ندهد و بگوید نمی توانم 5- در کار حفظ عجله داشته باشد و دقتش را به کار نیندازد 6- قرآن را برای شرکت در مسابقات بخواند و در صورت شکست آن را رها کند 7- اعتماد به نفسش از بین برود و نتواند از فرصت و استعدادش به خوبی استفاده کند
عوامل حفظ قرآن کدام است؟
1- از خدا بخواهیم در کار حفظ قرآن موفق باشیم 2- برای خود انگیزه ایجاد کنیم 3- ارادیمان را قوی کنیم 4- اعتماد به نفس داشته باشیم 5- آیات را طوطی وار حفظ نکنیم ( به یاد داشته باشیم خوب حفظ کردن بهتر از زود حفظ کردن است.
چرا بعضی حفظ قرآن را نصفه و نیمه رها می کنند؟
افرادی در اطرافمان پیدا می شوند که شروع به حفظ کرده اند اما هنوز تمام نشده رها می کنند اینها در بیشتر مواقع بعد از مدتی دو باره شروع به حفظ قرآن می کنند دلایل آنها می تواند موارد زیر باشد:
1- درس 2- امتحان 3- ضعف حافظه 4- اراده ی ضعیف 5- عدم اعتماد به نفس صحیح 6- عدم وقت کافی 7- عجله 8- توجه به سرعت در حفظ 9- بی توجهی به حسن حفظ 10-خستگی زود رس و دائمی 11- شکست در مسابقات 12- تأثیر منفی پذیرفتن از دیگران و مواردی دیگر ...
آیا کسانی که از امکانات و استعدادهای حفظ قرآن محرومند نمی توانند قرآن حفظ کنند؟
قرار است به این سؤال پاسخ داده شود :آیا کسانی که از امکانات و استعداد های حفظ قرآن محرومند نمی توانند قرآن را حفظ کنند، به عبارت دیگر حفظ قرآن مربوط به افراد خاص است؟
بعضی افراد گمان می کنند چون از امکانات و استعداد های حفظ قرآن محرومند نمی توانند قرآن را حفظ کنند و حفظ قرآن فقط برای خوش حافظه ها است . اما اینطور نیست که چون کلاسهای حفظ قرآن وجود ندارد و یا فرصت شرکت در کلاسها پیدا نمی شود و شرایط حفظ قرآن را نداریم دیگر فایده ای ندارد و نمی توانیم آیات را حفظ کنیم بلکه طبق حدیثی از معصومین (ع) قرآن نه برای یک نفر بلکه برای همه ی افراد و نه برای یک زمان بلکه برای همه ی همه ی زمان هاست و همین طور امام جعفر صادق (ع) در سخنی فرموده است:هر کس قرآن را بسیار بخواند و با اینکه حفظ آن برای او دشوار است آن را به خاطر بسپارد خدای عز وجل دو برابر پاداش آن را به او می دهد.
در بین حفاظ قرآنی شاید با نام کربلایی کاظم ساروقی آشنایی داشته با شید کسی که با وجود بی سوادی در طی یک معجزه حافظ کل قرآن می شود و یا افراد دیگر . اینها را می گویم برای اینکه بدانیم با امکانات و استعداد های کم می توان قرآن را حفظ کرد . کسی که می گوید حافظه ندارم قرآن حافظه را تقویت می کند و افراد در هر شرایطی با برنامه ای صحیح و دقتی کافی می توانند قرآن را حفظ کنند
قرآن تماماً نور است و همین نور قرآن در همه ی افراد اثر می گذارد و با عث می شود قرآن را حفظ کنند امّاهدف مهم است این که بدانیم چرا، آیابرای آنکه هر لحظه با قرآن مؤنس تر باشیم و به آن عمل کنیم و از آن تأثیر بپذیریم و فراموش نکنیم که اگر چنین باشد در این کار موفق خواهیم بود امّا اگر هدفمان چیزی پائین باشد در این کار ضعیفتر می شویم و در این صورت باید در هدفمان تجدید نظر کنیم.
روش مرور پنج شماره ای محفوظات قرآنی
1- آیات سجده دار در نماز
2- سوره های کوتاه در نماز
3- آیات دیگر در ساعات مختلف روز
4- مکالمه ی قرآنی در هنگام صحبت با اطرافیان و در هر مو قعیت به یاد آیه ای مناسب آن مو ضوع افتادن
5- بهره مند شدن از امکانات نوین قرآنی( سی دی،شرکت در جلسات و مسابقات،اینترنت و...)                                               نقل از کتاب « کلید حفظ قرآن»