بشناس قدر خویش که پاکیزه تر زتو                        دُرّی نداد پرورش آبگون صدف

عمر تو گنج  و هر نفس از وی یکی گوهر                گنجی چنین لطیف مکن رایگان تلف  

راهنمایی و مشاوره ، کمک و یاری کردن به فرد است تا بتواند با علم و اطلاع ، تصمیمات درست بگیرد.

راهنمایی ، تفکر درباره این مطلب است که چگونه می توان به انسان کمک کرد تا به درجه کمالی که لایق آن است برسد. انسان ها به مثابه ی صندوق رمزند، گشودن کتاب روح و جلب همکاری آنها بیش از هر چیز آگاهی و ظرافت می خواهد.

هدف راهنمایی آن است که انسان به یک نیروی خلاق تبدیل شود. زیربنای حیات انسان اندیشه است و دانشگاه کارخانه انسان سازی ، کانون فرهنگ سازی ، اندیشه سازی و تولید علم است . جامعه ای که می خواهد زنده بماند باید مدام دگرگون شود و برای پرسش های تازه ی بی شمار، پاسخ های لازم را بیابد.

امروز هنر استاد ، ایجاد طلب است در دانشجو نه پاسخ به طلب ؛ تشنه کردن ذهن است نه سیراب کردن ؛ ایجاد نیاز است نه پاسخ به نیاز؛ نامتعادل ساختن ذهن است نه سیراب کردن ؛ طرح مسئله است نه حل مسئله و تلاش برای به اندیشه واداشتن است نه آموزش اندیشه ها. 

آب کم جو ، تشنگی آور به دست                               تا بجوشد آبت از بالا و پست

در طلب زن دائما تو هر دو دست                             که طلب در راه نیکو رهبر است

سمت و سو و مسیر کار راهنمایی و مشاوره نیز باید چنین باشد. مهمترین کارمشاور این است که امید و شوق و توانایی مراجعه کننده  را برانگیزد . جوان را یاری کند تا مشکلات خویش را روشن ترببیند و از این راه به او کمک نماید.

نتیجه راهنمایی و مشاوره تحقق بخشیدن به مسیر تکامل و سلامت روانی افراد است، کمک به شناخت نقاط قوت و ضعف فرد است. انسان همان چیزی است که باور دارد و راهنمایی ، یاری به فرد  است که این باور، درست باشد. موفقیت انسان به عوامل خارجی مربوط نیست ، به خود او مربوط است. اگر ما بتوانیم پندار فردی و پندار اجتماعی از خود را درست کنیم ، درپیشرفت کارمان مؤثر خواهد بود.

روش های رفتاری، نسخه های از پیش تعیین شده نیستند که برای هرکسی و هر مشکلی بتوان آن را تجویز کرد، بلکه نوع روشها را درموقعیت های خاص و منحصر به فرد باید خلق و ابداع کرد و هیچ فرمول از پیش تعیین شده ای که بتوان به صورت قالبی برای اصلاح و یا تغییر رفتار از آن سود جست، وجود ندارد . همیشه مسئولیت تغییر به عهده مراجعه کننده است نه مشاور، زیرا تغییر باید از درون مراجعه کننده  برانگیخته شود نه از بیرون.

برای موفقیت در کار مشاوره به دو مسئله باید توجه کرد:

1- ایجاد روحیه خود باوری

کسانی که درباره خود احساس خوبی دارند نتایج خوبی را عرضه می کنند. امام علی (ع) که از برترین  مخلوقات آفرینش است و زوایای ژرف وجود آدمی را به خوبی می شناشد درباره انسان فرموده :

آیا می پنداری موجود کوچکی هستی در حالی که در وجودت جهان بزرگی نهفته است.

 بسیاری از نیروهای درونی آدمی ناشناخته مانده و ازقوه به فعل درنیامده است. طبق بررسی های منتشر شده ، هر انسانی تنها پانزده درصد استعداد نهایی خود را به کار می گیرد. اگر از بیست درصد استعدادهایمان استفاده کنیم همگی نابغه خواهیم شد.

بدشانش کسی است که استعدادهایش را باور ندارد. انسان موفق هیچ وقت آرزو نمی کند جای کسی دیگر باشد. او بقچه استعدادهایش را در آغوش می گیرد و در مسیرکار و تلاش قدم می گذارد. به استقبال سختی می رود تا تمرین استقامت کند، از تن پروری و راحت طلبی گریزان است. از نظر او موفقیت معادل پیروزی نیست بلکه نفس مبارزه با سختی ها برای او حکم موفقیت را دارد.

مشاور هرگز نباید اشتباه یا حتی خطای مراجعه کننده  را به رخش بکشد. انسان فقط به قوت هایش انسان است و جوان همیشه باید تصویر مثبتی به عنوان یک انسان با ارزش از خود داشته باشد و بداند انسان تنها مجموعه ای از آن چه دارد نیست بلکه مجموعه ای است از آن چه ندارد و می تواند داشته باشد.

2- اعتماد به نفس

به بیان ساده اعتماد به نفس یعنی این که فرد مطمئن باشد از عهده رویارویی با موقعیت های گوناگون بر می آید دراینجا مشاور با سه صورت مواجه می شود:

الف – وقتی فرد واقعاً از عهده رویارویی با موقعیت ها برمی آید. ( اعتماد به نفس واقعی)

ب – هنگامی که فرد از توانایی مقابله با رویدادها بی بهره است، لیکن به غلط  بر این باور است که توانایی آن را دارد . ( اعتماد به نفس کاذب )

ج- وقتی فرد در واقع ازعهده رویارویی با مسائل می تواند برمی آید ، اما این عقیده نادرست را دارد که نمی تواند. ( نداشتن اعتماد به نفس)

به همان اندازه که نداشتن اعتماد به نفس ناخوشایند است ، اعتماد به نفس کاذب هم خطرناک است. زیرا ممکن است خطراتی را برای فرد و دیگران پدید آورد.

وظیفه مشاور است که توانایی مراجعه کننده  را در هر یک از موارد ، جداگانه ارزیابی نماید و توانایی واقعی را در فرد به وجود آورد . اعتماد به نفس درهمه ی امور کارساز است. انسان چیزی است که می خواهد و می تواند باشد. راهنما و مشاور رسالت دارد تا مراجعه کننده  به گونه ای شود که سعی  کند واقعاً با روحیه قوی ، فرمانده کشتی خودش باشد.

انسان های امیدوار کلمه " پایداری " را بهتر از دیگران معنی می کنند. متأسفانه جوان امروز بعضاً بی هیچ تأمل و حتی شتابزده بر همه چیز و همه کس می تازد و به نقد، توهین و تهمت می پردازند و هر زمان هم که اشتباه او را  یادآور می شوند فریاد از نبود آزادی و درک نکردن نسل امروز سر می دهد.

اینجا نقش راهنما و درایت و صداقت او می تواند موثرو سودمند باشد مخصوصاً در مشاوره های گروهی می توان این اعتماد را در جوان به وجود آورد.

باید دیدها را وسعت دهیم . با نگاه های کوچک نمی شود حقیقت را درک کرد. هیچ صیادی در جویبار حقیری که به گودالی می ریزد مروارید صید نخواهد کرد . درد انسانیت همین نارسیدن ها و کوچک ماندن هاست.

توجه داشته باشیم که مشاور بازپرس نیست تا حقایق را کشف نماید ، بلکه او سعی می کند امور و اشیاء را همان طوری مشاهده کند که مراجعه کننده  می بیند . مهم نیست که سرگذشت زندگی مراجعه کننده را به طور کامل و منظم به دست آورد و در پرونده ضبط کند بلکه دقت او معطوف به یاری کردن مراجعه کننده است تا حالات و افکار، احساسات و عواطف، نگرانی ها و ادراکات خود و دنیایش را بیان نماید .

اطلاعات فرد از جهان و خود آگاهی او، عزت نفس، احساس ارزش در چشم دیگران ، درجه تفاهم با والدین و به طور کل با نسل قبل و از همه مهم تر این احساس که زندگی معنایی دارد و آینده  فرد از اهمیت برخوردار است بر شکل گیری هویت جوان تأثیر می گذارد و مهمترین وظیفه ی مشاورِ با درایت و مجرب، همدلی و هم زبانی با مراجعه کننده  و نشان دادن راههای این تأثیرگذاری است.

مشاور و راهنما باید علاقه ، محبت و عاطفه را در مراجعه کننده  برانگیزد و نگذارد مجرای اندیشه ها بسته شود. مدل های خوب به جوان عرضه کند که مدل سازی، راه بهروزی است ؛ یعنی اگر کسی در جهان به هدفی رسیده که مطلوب است همه می توانند به همان هدف برسند به شرط آن که حاضر باشند بهای آن را به صورت وقت و تلاش و استقامت بپردازند.

" یاس و نامیدی" را که متأسفانه این روزها در جوان ها مشاهده می شود با ارائه الگوهای رفتاری مناسب دور کند و آنها را با این فکر آشنا نماید که : هر کس تا آخرین لحظه حیات فرصت دارد همه اشتباهات خود را جبران نماید.

و بالاخره هدف نهایی راهنما و مشاور ایجاد آرامش روانی در مراجعه کننده  ، امید نسبت به آینده و نشاط و شادابی او است.

 منبع : اینترنت