از نظر اسلام، این مسئله هرگز مطرح نیست که آیا زن و مرد دو انسان‏ متساوی در انسانیت هستند یا نه و آیا حقوق خانوادگی آنها باید ارزش‏ مساوی با یکدیگر داشته باشند یا نه؟ از نظر اسلام، زن و مرد هر دو انسانند و از حقوق انسانی متساوی بهره‏مندند.

آن‌چه از نظر اسلام مطرح است ، این است که زن و مرد به دلیل این‌که یکی زن‏ است و دیگری مرد، در جهات زیادی مشابه یکدیگر نیستند؛ جهان برای آنها یک‌جور نیست؛ خلقت و طبیعت، آنها را یکنواخت نخواسته است و همین‏ جهت، ایجاب می‏کند که از لحاظ بسیاری از حقوق و تکالیف و مجازات‏ها، وضع‏ مشابهی نداشته باشند. در دنیای غرب، اکنون سعی می‏شود میان زن و مرد از قوانین و مقررات و حقوق و وظایف، وضع واحد و مشابهی به وجود آورند و تفاوت‏های غریزی و طبیعی زن و مرد را نادیده بگیرند. تفاوتی که میان نظر اسلام و سیستم‏های غربی وجود دارد، در این جاست.
از استعدادهای طبیعی زن و مرد و انواع سندهایی که خلقت به دست آنها سپرده است، می‏توانیم بفهمیم آیا زن و مرد دارای حقوق و تکالیف مشابهی هستند یا نه؟
افراد بشر از لحاظ حقوق اجتماعی غیرخانوادگی، یعنی از لحاظ حقوقی که در اجتماع بزرگ، خارج از محیط خانواده، نسبت به یکدیگر پیدا می‏کنند ، هم وضع‏ مساوی دارند و هم وضع مشابه؛ یعنی حقوق اولی و طبیعی آنها برابر یکدیگر و مانند یکدیگر است؛ اما در اجتماع خانوادگی چطور؟ آیا افراد بشر در اجتماع خانوادگی نیز از لحاظ حقوق اولیة طبیعی، وضع مشابه و همانندی دارند و تفاوت آنها در حقوق اکتسابی است ؟
جواب روشن است . به استعدادها و احتیاج‏های طبیعی زن و مرد و به عبارت دیگر به سندهای طبیعی که قانون خلقت به دست هر یک از زن و مرد داده است، مراجعه می‏کنیم؛ تکلیف روشن می‏شود. اکنون ما باید توجه خود را به سوی طبیعت حقوقی خانوادگی زن و مرد معطوف‏ کنیم و در این زمینه، دو چیز را باید در نظر بگیریم یکی این‌که آیا زن و مرد از لحاظ طبیعت اختلافاتی دارند یا نه؟ به عبارت دیگر ، آیا اختلافات زن‏ و مرد فقط از لحاظ جنسیتی است یا اختلافات آنها عمیق‌تر از اینهاست؟ دیگر این‌که اگر اختلافات و تفاوت‏های دیگری در کار است، آیا این‏ اختلافات از نوع اختلافات و تفاوت‏هایی است که در تعیین حقوق و تکالیف‏ آنها مؤثر است یا از نوع اختلاف رنگ و نژاد است که با طبیعت حقوقی‏ بشر، بستگی ندارد؟
تفاوت‏های زن و مرد، تناسب است؛ نه نقص و کمال. قانون خلقت، خواسته است با این تفاوت‏ها، تناسب بیشتری میان زن و مرد که قطعا برای زندگی مشترک ساخته شده‏اند و مجرد زیستن انحراف از قانون خلقت است، به وجود آورد.
دو گونگی‏ های زن و مرد
الف) از لحاظ جسمی: مرد به طور متوسط، درشت‌اندام‏تر است و زن، کوچک‌اندام‏تر، مرد، بلندقدتر است و زن، کوتاه قدتر. مرد، خشن‏تر است و زن، ظریف‌تر. صدای مرد، کلفت‏تر و خشن‏تر است و صدای زن، نازک‌تر و لطیف‏تر. جنین دختر از جنین پسر، سریع‌تر رشد می‏کند. رشد عضلانی مرد و نیروی بدنی او، از زن بیشتر است. مقاومت زن در مقابل بسیاری از بیماری‏ها، از مقاومت مرد بیشتر است. زن زودتر از مرد، به مرحلة بلوغ می‏رسد و زودتر از مرد هم از نظر تولید مثل، از کار می‏افتد. دختر زودتر از پسر به سخن می‏آید. مغز متوسط مرد، از مغز متوسط زن، بزرگ‌تر است، ولی با در نظر گرفتن نسبت مغز به مجموع بدن، مغز زن از مغز مرد بزرگ‌تر است. ریة مرد، قادر به تنفس هوای بیشتری از ریة زن است. ضربان‏ قلب زن، از ضربان قلب مرد، سریع‌تر است.
ب) از لحاظ روانی: میل مرد به ورزش و شکار و کارهای پر حرکت و جنبش،‏ بیش از زن است. احساسات مرد، مبارزانه و جنگی و احساسات زن، صلح‌جویانه‏ و بزمی است. مرد غوغاگرتر است و زن آرام‌تر و ساکت‏تر. زن از توسل به خشونت دربارة دیگران و دربارة خود پرهیز می‏کند .
احساسات زن از مرد، جوشان‌تر است، زن از مرد سریع الهیجان‏تر است؛ یعنی‏ زن در مورد اموری که مورد علاقه یا ترسش هست، زودتر و سریع‌تر تحت تأثیر احساسات خویش‏ قرار می‏گیرد و مرد، سرد مزاج‌تر از زن است. مرد از زن بیشتر قدرت کتمان راز دارد و اسرار ناراحت کننده را در درون‏ خود حفظ می‏کند و به همین دلیل ابتلای مردان به بیماری ناشی از کتمان راز، بیش از زنان است.
ج) از نظر احساسات به یکدیگر : مرد زنی را دوست می‏دارد که او را پسندیده و انتخاب کرده باشد و زن مردی را دوست‏ می‏دارد که ارزش او را درک کرده باشد و دوستی خود را قبلا اعلام کرده باشد. زن از مرد، شجاعت و دلیری می‏خواهد و مرد از زن، زیبایی و فهمیدگی. زن حمایت مرد را گران‌بهاترین چیزها برای خود می‏شمارد.
آن چه در بالا بدان اشاره شد، بیان کوتاهی بود از تفاوت‏های طبیعی و ذاتی میان زن و مرد و آن‌چنان که قبلاً هم گفتیم، منشأ تفاوت حقوق در نظر گرفته شده برای زن و مرد در اسلام، همین تفاوت‏های موجود میان آنهاست. البته می‏توان به طور جداگانه و مستقل درباره هر یک از حقوق اسلامی (از جمله حقوق اقتصادی و اجتماعی، مانند حق مهر و نفقه، حق طلاق، حق ارث و...) و فلسفه تفاوت‏های میان آنها برای زن و مرد ، بحث‌های مفصلی را انجام داد که از حوصله این مطلب خارج است و در مقالات آینده به آن پرداخته خواهد شد.

منبع : خانواده اسلامی